Содержание
Д
1 адолор
Къоман дахарехь мехала хазна ю исбаьхьаллин литература. БIешерашкахь адамашна юкъахь кхиъна гIиллакх-оьздангалла, беркате ламасташ, халкъан кхетам а, ойла а ю цуьнца. Iаламат мехала ду исбаьхьаллин дош массо а хенахь.Бакъйолу исбаьхьаллин произведени адаман ойлане кхаьчна ца Iаш, синхаамашна а Iаьткъаш ю. Ишттачерах ю Эдилов Хас-Мохьмадан произведенеш.
Эдилов Хасмохьмадан поэзи ХХ бIешеран нохчийн литературин хазна ю. Цуьнан кхоллараллина лерина йолчу цхьана литературни суьйренехь нохчийн гоьваьлла поэт а, критик а волчу Сулаев Мохьмада элла, нохчийн дикахволчу итт поэтан цIе яккха шега аьлча, царна юккъехь Эдилов Хасмохьмадан цIе хир яра шен, нохчийн дикахволчу пхеа поэтан
цIе яккха аьлча, царна юккъехь Эдилов Хасмохьмадан цIе хир яра шен, нохчийн дикахволчу кхаа поэтан цIе яккха аьлча, царна юккъехь а Эдилов Хасмохьмадан цIе хир яра шен, уггар дикачу нохчийн цхьана поэтан цIе яккха аьлча, Эдилов Хасмохьмадан цIе йоккхура яцара ша, кхечарна хала ца хетийтархьама. ( 1.аг 1о 287)
Поэт, прозаик Эдилов Хасмохьмад вина 1922 шарахь Нохчийчоьнан Ачхой-Мартан районерчу ВаларгтIехь ахархочун Эдалан доьзалехь. Иза нохчийн литературехь билгалваьлла ву стихаш язъяран дика говзалла йолуш а, лерина болх беш а , поэт хиларна. Цуьнан стихаш рифма а, ритм а нийса лелорал совнаха, дика чулацамболуш, дагайог 1учу тайпана говза язйина ю. Цуьнан поэзехь шен къоман хьашташ дийцина ца
1 аш, Даймахкан а, дуьненан а, къинхьегамхойн хьашташ,дан дезарш дийцина. Дуккха ю поэтан и тайпа маь
1 на долуш стихотворенеш, масала: «
31 окберг», «Доттаг 1, хаалахь», «Валарна кхоьруш», и. д
1. кхиерш а. Цара кхуллу поэтан х
1 инцалера сибат. (3.аг 1о 81) Эдилов Хасмохьмадана муьт1ахь лирически стихаш хилла ца Iapa.
Оставьте свой комментарий
Подарочные сертификаты
Ответственность за разрешение любых спорных моментов, касающихся самих материалов и их содержания, берут на себя пользователи, разместившие материал на сайте. Однако администрация сайта готова оказать всяческую поддержку в решении любых вопросов, связанных с работой и содержанием сайта. Если Вы заметили, что на данном сайте незаконно используются материалы, сообщите об этом администрации сайта через форму обратной связи.
Все материалы, размещенные на сайте, созданы авторами сайта либо размещены пользователями сайта и представлены на сайте исключительно для ознакомления. Авторские права на материалы принадлежат их законным авторам. Частичное или полное копирование материалов сайта без письменного разрешения администрации сайта запрещено! Мнение администрации может не совпадать с точкой зрения авторов.
Урок-конспект по подготовке к работе над третьей частью (сочинение-рассуждение) КИМА ОГЭ по чеченскому языку
Видео:Iамабе тхоьца нохчийн мотт! Учите с нами чеченский язык!Скачать
Къамел кхиоран урок. Яшуркаев Султанан «Маьрк1аж-бодан т1ехь к1айн хьоькх» повеста буха т1ехь «Г1иллакх-оьздангаллин аг1о» ц1е йолу ОГЭ-н форматехь 9.3 ц1е йолу сочинени-ойлаяр язъяр.
1алашонаш : нохчийн литературин мотт хаар к1аргдар; йозанца шайн ойланаш нийса а, к1орггера а гучуяха 1амор; барта къамелан корматалла лакха а йоккхуш, ойланехь дерг йозане дилла 1амор.
Кхочушдан лору жам1аш: дешархошна хаа деза ешначух лаьцна шайна хетарг цхьана кепе а далош, йозане дилла; хаа деза ОГЭ-н форматехь сочинени язъян.
Сочинени язъян кечамбар.
1. Хьехархочо йовзуьйту сочиненин тема а, язъяран кеп а.
— Дешархой, таханлерчу урокехь вай шакепара сочинени язъян 1амор ду шуна. Иза ОГЭ-н форматехь Г1ИЛЛАКХАХ лаьцна хир ю. Аьлча а, уьссалг1ачу классехь аша алссам язйир ю кху тайпа сочиненеш, х1унда аьлча, экзамен д1алуш иза хьашт йолу дела.
Х1инца аша шуна цуьнан коьрта некъаш довзуьйтур ду.
Уггар хьалха дийца дезар ду шу муха кхета шу Г1ИЛЛАКХ бохучу дешан маь1нах. Цул т1аьхьа кепе а далош, комментари ян езар ю шаьш цунах билгалдаьккхинчунна.
Сочиненин барам 70 дашал к1езиг хила ца беза. (Абзац 4).
2. Карладаккхаран хаттарш:
— Вай ешначу «Маьрк1аж-бодан т1ехь к1айн хьоькх» ц1е йолчу повестехь г1иллакх гайтина кийсакаш схьалахий вай? Хьенан васташца гучуделира вайна турпалхойн г1иллакхе хилар?
— Ц1ера а даьхна, де эшна, г1аддайна доллушехь, нохчийн къомо муха лардина хилла г1иллакх?
— Къаьсттина ч1ог1а муьлхачу турпалхочун амалехь гайтина автора г1иллакх долуш хилар?
— Кхин муьлха дешнаш х1иттор дара аша Г1ИЛЛАКХ бохучу дешан мог1аре?
— Г1иллакх- иза воккханиг ларар, г1ийлачунна шега дало накъосталла дар, лела хаар ду. Г1иллакхе стаг леларца а, духарца а, маттаца а оьзда хир ву. Г1иллакх багахь дийцина ца 1аш, г1уллакхашца гайта дезаш ду бохучунна реза дуй шу? Аша х1ун т1етухур дара?
— Дахарера масалш далон хуур дарий шуна г1иллакх-оьздангаллех лаьцна? (Ешначу киншки юкъара, я шайца нисделларг (халкъан исторера а), я гиначу кинофильмера а мегаш дуй хаийта деза дахарера масал далон).
Дешархошна г1оьнна ларамах лаьцна язйина сочиненин кеп йовзийтар.
Дахарера масал далош,лакхахь ялийна ойла т1еч1аг1ъеш,ала лаьа вайнехан хьаша-да ларарх лаьцна дош. Массо а вайнехан г1иллакхаш ч1ог1а хаза ду: воккханиг чувеъча, дег1 нисдеш, хьалаг1аттар, воккхачунна дуьхьала цалер, жимачун воккхачуьнга а, воккхачун жимачуьнга а болу лерам. Амма уггаре а сийлахьниг- иза хьаша-да ларар хилла а ду,тахана а вайнаха лелош а ду. Хьаша- иза беркат ду олуш ду. Кхечу юьртара хьаша веъча, синкъарам беш а хилла хьалха заманахь, хьешана хазаелла х1ума цунна совг1атна д1алуш хилла. Иштта деш хилла хьешана олий, оти ц1а а.
Видео:Х1ар Шай волчар сацвахьар, нахиг ца Сац войтш!Скачать
Цу т1ера схьа жам1 дан таро ю:вайн дайша хьаша ч1ог1а лоруш хилла, иштта вайна т1ехь а ду и ларам цкъа а вайна юкъара д1а а ца болуьйтуш,вешан хазачу г1иллакхийн дай а хилла, даха.
IV . Сочинени язъяр. ( Литературин шолаг1чу урокехь тептарш т1е схьаязйойту).
сочинение по чеченскому языку маца девза доттаг1алла арсанов саь1ид-бейнс язйига йолу
Окончив 4-классное Владикавказское училище, С.-Б. Арсанов в 1907 году становится копировщиком чертежной строительной конторы в городе Баку. Затем работал в городах Владикавказе, Одессе. В 1910 году он поступает в политехнический институт в Петербурге, дает частные уроки. В том же году за участие в политической демонстрации в Петербурге был арестован и сослан в Вятскую губернию, откуда бежал и эмигрировал в Германию, где ряд лет работал монтером и слесарем на одном из машиностроительных заводов. Возвратился в Россию в период первой империалистической войны. В 1919 году на Дальнем Востоке участвовал в борьбе против Колчака.
С 1921 года С.-Б. Арсанов находился на различных должностях в партийных, советских и хозяйственных органах. Работал заведующим агитпропом Чеченского оргбюро РКП (б), заведующим культпропотделом обкома партии, ученым секретарем Оружейной палаты в Кремле.
Литературная деятельность С.-Б. Арсанова началась в 1924 году. Писал он на русском языке. В газетах «Советский Юг» и «Известия9raquo; печатались его рассказы и небольшие статьи.
В 1930 году журнал «Революция и горец» публикует главы из его романа «Два поколения», повествующие о формировании новых мировоззрений и взглядов горца. В 1931 году роман был издан на чеченском языке.
С 1933 пo 1935 год работает на Калыме. В 1935 году Арсанов приезжает в Чечню и возглавляет Чечено-Ингушский научно-исследовательский институт языка, истории и литературы. На этой должности он оставался до октября 1937 года.
В сороковых и пятидесятых годах С.-Б. Арсанов работал в системе народного образования Казахской ССР.
В 1965 году писатель издал своеобразную книжечку, состоящую из очерков и рассказов под названием «Серебристая улыбка». Произведения, вошедшие в нее, интересны уже тем, что Арсанов пошел по следам лиц, с которыми когда-то работал, посетил места, где некогда бывал он сам, и написал о разительных переменах, происшедших на Севере. Писатель показывает обновленный духовный мир сильных и мужественных людей, осваивающих этот край нашей Родины.
Делегат I съезда ССП РСФСР.
Избирался депутатом Верховного Совета ЧИАССР 2-го созыва.
Делегат III съезда ССП СССР.
Член КПСС с 1924 года.
Член С.СП с 1935 года.
Ши тIаьхье. Роман. Орcийн маттера гочйина X. М. Яхшаатовс. Соьлжа-ГIала, 1931.
Маца девза доттагIалла. Роман. Грозный, 1960.
Къеггина гайта вайн заманан турпалхо. «Ланинан некъ», 1965, 15 январь.
Дахаран бакъдерг. Дийцар. «Ленинан некъ», 1968, 29 май.
Берзалойн Iедал. Дийцар. «Ленинан некъ», 1968, 2 июнь.
Нана. Дийцар. «Ленинан некъ», 1968, 15 май.
Когда познается дружба. Роман. Грозный, Чечено-Ингушское книжное изд-во, 1963.
Серебристая улыбка. Очерки и рассказы. Грозный, Чечено-Ингушское книжное изд-во, 1965.
О верном друге. Роман. М., «Советская Россия», 1968.
Из книги А. У. Мальсагова и Х. В. Туркаева «Писатели советской Чечено-Ингушетии». 1969 г.
Комментировать Лента комментариев
Мнение редакции не всегда совпадает с мнением авторов статей, опубликованных на сайте.
Регистрация на нашем сайте позволит Вам быть его полноценным участником. Вы сможете добавлять новости на сайт, оставлять свои комментарии, просматривать скрытый текст и многое другое.
Сочинение по чеченскому языку «Родной язык-моя гордость»
Мотт адамийн дахаран хазна ю. Иза адамаш массо а аг1ор вовшех кхетош болу Дала вайна белла тамашийна г1ирс бу.
Дуккха а ду дуьненахь меттанаш, ткъа царна юкъахь шен меттиг д1алоцуш, къаьсташ вайн нохчийн мотт бу.
Вайн мотт г1иллакхе а, оьзда а бу, мерза а бу. Иза къоман са, адамаллин куьзга а ду. Мотт вай лар ца бахь, цуьнан сий ца дахь, вайн къоман сий а дужур ду. Цундела вайна беза, вай 1амабо вешан нохчийн мотт.
Мотт д1абаьлча халкъан тезет, ловзар-синкъерам, дика-вон д1адолу. Уьш д1адевллачу халкъах халкъ ала йиш яц. Вайн халкъах, вайна кхане а йолуш, халкъ хила лаахь, уггар хьалха нохчийн мотт, олуш махиллара, баьрчче баккха беза вай. Шен мотт ца безачунна шен къам а, мохк а безар бац.
Цуруев Ш. «Нохчийн мотт эцна бац базарахь» ц1е йолу стихотворенехь боху:.
Акха яр санна и ца баьлла бацалахь,
Боьжна бац стиглара, эцна бац базарахь.
Цхьаьнггера юхалург баьккхина бацара,
Кхоьллина хилла и вайн дайшна азаллехь.
Ас лору дуьненахь мел долу меттанаш,
Нохчийн мотт даима сан оьзда дозалла
Видео:Все времена действий на чеченском языке,и не только. Нохчийн мотт.Скачать
1ожаллин цамгаро д1алаьцна меттахь 1аш
Цу маттахь дийр ду ас весет а доьзале…
Муха хир ву дуьненахь уггаре а сийлахьчу Ненан мотт цабезарг и бийца цалуург, и къен хетарг.
Мел халахеташ делахь а, ишттанаш а нисло вайна юкъахь. Цхьаццаволчо дозаллица къамел до, шена ненан маттахь еша а, яздан а ца хаьа, бохуш.
Ткъа дуьненахь а воккхачу оьрсийн яздархочо Л.Н.Толстойс аьлла хилла:
«Нохчийн мотт уггаре а хазачу а, хьалдолчу а меттанех цхьаъ бу, нагахь кхоччуш дика иза хууш хьо велахь».
Ненан мотт…Доккха маь1на лоцу оцу шина дашо шайна чу.
Вай дайшкара схьадеъна вай хаза г1иллакхаш, оьздангалла, ийман.
Ткъа и шадерриг д1акхехьа оьшург бу ненан мотт. Ненан мотт ларбеш ца хилча, цуьнан сий деш ца хилча, къам д1адолу.
Тахана вай ойла ца йо вай дечу къамелан, олучу дешан. Ларамза вайн багара дуьйла маьттаза дешнаш, дашца чов йо вай ваьшна уллорчунна.
Поэзехь а тидам боцуш ца дисна и санна долу дош.
1. Ахь тхуна оьг1азлой, харцдерггий деъча,
Мел сийсаз бу-кх хьо, адаман мотт!
Ахь тхуна деган и к1езгалла еъча,
Адамашна, лаьттана ца безаш бу хьо,
Наь1алте хуьлда хьо, сийсаза мотт!
2. Ахь тхуна дикалла, нийсо а еъча,
Мел хьоле бу-кха хьо, адаман мотт!
Видео:Чеченские женщины — за кого же они болели?! (на чеченском)Скачать
Вайн дегнийн ц1оналла ахь тхуна елча,
Казбекан баххьаш а ахь лалор дара,
Дуьненан хазахетар, адаман мотт!( Яндиев Дж. «Адаман мотт»)
Вай олу Даймохк-Нана.
Нана санна, Даймохк беза вайна, цунах девлча тоха са а доцуш. Иштта шен нене, Даймахке санна, хила беза ненан матте болу безам а.
Оьрсийн яздархочо Паустовскийс 1аламат хьекъале а, нийса а аьлла ненан маттах лаьцна ша яздина башха дешнаш:
«…Шен махке болу бакъ безам, шен матте бацахь, маь1на долуш бац!» С айн сочинении ерзош суна дало луур дара вайн сийлахьчу яздархочо, поэта Мамакаев Мохьмада ненан маттахь аьлла дешнаш:
«Шен ненан мотт халкъо,
Сий ойбуш 1алашбахь,
Цу халкъан парг1ато
Цхьаммо а хьошур яц!»
— Везачу Дала ницкъ, хьекъал лойла вайна нийсачу новкъа, шуьйра г1улчаш йохуш, Нохчийн меттан сий-ларам ойбуш, д1адаха.
Номер материала: ДБ-704124
Не нашли то что искали?
Вам будут интересны эти курсы:
Предварительный просмотр:
МУНИЦИПАЛЬНОЕ БЮДЖЕТНОЕ ОБРАЗОВАТЕЛЬНОЕ УЧРЕЖДЕНИЕ
«Наурская средняя общеобразовательная школа №3»
НАУРСКОГО МУНИЦИПАЛЬНОГО РАЙОНА
Язйинарг: Тунжаханова Сати
10 –чу классан дешархо
Нохчийн маттах, нохчийн маттахь…
«Мерзачу озаца сан амал lехош,
нанас со хьистийнарг нохчийн мотт бу. »
Хаьий теша вайна и Дала делла ни1мат 1алашдан а, лардан а?
Вай дуьненчу девлча, дуьне довза доладелча, вайна гонаха дуьххьара хезаш берг ненан мотт бу. Цу маттахь берана хеза ненан к1еда, аьхна дешнаш, дуьхьала дош дало берана ца хаахь а, деладаларца гойту цо шена цунах кхетар. «Алал, хьоменаг»- бохуш нанас 1амадо дуьххьарлера дешнаш. Ма хазахетарца олу беро и дуьххьарлера, ненан дагна тамехь дешнаш. Нанас 1амадо бера нохчийн маттахь шен ойла даше ерзаян.
Кху доккхачу дуьненахь бац аьлла хета суна адамийн маттах ненан мотт олуш. Амма олу иза нохчийн маттах.
Сан доьзалехь даима бара бекаш нохчийн мотт. Нанас башха ч1ог1а доцучу озаца буьйцура и мотт, делахь а цо меллаша аьлларг дагах а кхеташ дешнаш хуьлура.
Со школе яхча евзира суна меттан к1оргалла. Нохчийн маттахь дийцарш, туьйранаш, иллеш, х1етал-металш, чехкааларш. Хиира нохчийн мотт иза бух боцу х1орд буйла. Доггах безаш т1еийцира аса нохчийн мотт 1амор.
Нохчийн маттахь дуьххьара туьйра сайна хезча, со инзаръяьлла, буьйсанна наб ца кхеташ 1ийра. Наб кхетча, сан г1енаш чохь дара Алхаст а, Маьлха-Аьзни а. Х1етахь дуьйна сан шолг1а ц1а а хилла д1ах1оьттира библиотека. Цу хенахь со кхоалг1ачу классехь яра.
Лакхарчу классашкахь суна вевзира Бадуев С., цуьнан Бешто а, Бусана а. Цара шовданна йистехь балхийна безам. Ма хаза, аьхначу дешнашца дуьйцура Бештос Бусанига шен дагара. Муха хир бара сан эсала нохчийн мотт и дагардийцар доцуш.
Видео:СОЧИНЕНИЯ ЧЕЧЕНСКОГО ШКОЛЬНИКАСкачать
Вевзира Абузар Айдамиров, шен «Ехачу буьйсашца», воккхачу стеган до1анашца, шайн Даймохках бевллачу мух1ажаршца. Муха хира бара сан нохчийн мотт Абузаран ира, буьрса, дог ойбуш долу дешнаш доцуш.
Сан даг чохь дуккха хан яьлча а декара Яшуркаев Султанан «Маьрк1ажа- бодан т1ехь к1айн хьоькх» повесть т1ерачу турпалхочун Мадин аз: «Х1ан-х1а, тхо цкъа а лийр дац. » Массо баланех чекхдевлла, сеттина букъ нисбеш, майра, онда лаьттара ду сан нохчийн халкъ, цу халкъан ондда г1ортор, орам хилла лаьтташ болу сан нохчийн мотт а.
Ас х1ара мог1анаш яздочу хенахь дерриге дуьнен т1ера къаьмнаш баланехь долу хан ю, ун даьржина хан ю. Амма со теша вайн нохчийн халкъ цу баланех чекхдер ду, нохчийн маттахь иллеш декар ду, маьждигаш чохь бусулба нах гуллур бу (Дала мукъалахь!).
Юха а ас боху, ду-кх и нохчийн мотт дог1а, дуьненан моссо не1 йоьллу дог1а. И дог1а луш ду-кх х1ора стагана и дуьнен чу волучу дийнахь. Йоьллу-кх цу дог1ана массо не1, адамийн деган не1 а.
— Вайга весет санна дека бевзаш болчу нохчийн поэтийн дешнаш.
-Варийлаш, меттан сий делаш, варийлаш, шайн мотт биц ма белаш, варийлаш, шайн кхерчийн дай хилалаш боху цара вайга х1оранга а.
Список использованной литературы
V.Пайдаэцна литература
1.Нохчийн яздархой: Биобиблиографин довзийтар. Кхаа томехь.
Хьалхара том / I.М. Арсанукаев. – Соьлжа-ГIала: «Арфа-Пресс»,
2012. –
31. агIо.
2.Эльдаров 1.А., Уциев А.Х. «НОХЧИЙН ЛИТЕРАТУРА»
9-11 классийн а, хьехархойн училищан а дешархошна а, хьехархошна а лерина дешаран пособи. Соьлжа –Г
1 ала 2011 шо-252 аг 1о
3. «Нохчийн литература» 10-чу классана учебник. В.А.Дыхаев.,А.Х.Шайхиев. Грозный «Арфа-Пресс», 2009.
4.Юккъерчу школехь нохчийн литература хьехаран методика (8 –
1. классаш) .дешаран пособи. I.М. Арсанукаев.
Грозный. Нохч-ГIалгIайн книжни издательство 1987г.
5. А.М. Арсанукаев «Школехь исбаьхьаллин произведени таллар»
Грозный «Арфа-Пресс» 2008
Йицъян йиш йоцу истори
1944 шо. 23 февраль. Оцу дийнахь нохчийн къомана йира йоьрзур йоцу чов. Исторехь дицдан йиш йоцург ду и. Цу буьрсачу 1аьнан дийнахь харцонца шайн махках даьккхира нохчийн, г1алг1айн кхин а цхьадолу къаьмнаш. Вайн нахана т1ехь лелийна къизалла. Харцо йиц лур яц мел шераш д1аэхарх. Бежнаш санна, товарни вагонаш чу а доьхкина, дуьгу меттиг хууш йоцуш, новкъаделира цу доьхначу дийнахь вайн жима халкъ. Амма церан некъ хиллера Сийначу Сибрех боьдуш берг. Инзаречу гаттехь цхьана баттахь гергга ц1ерпоштан товарни вагонаш чохь, шайн лаамехь доцуш, бинчу бехачу некъо г1елдинера адам. К1адделла, г1елделла, тишделла адам. Мацалла, шелонна доьлхучу берийн маьхьарий, цомгашчеран узарш. Ца бевза хийра мохк, цигарчу къоман ца хуу мотт. Хийла вовшах хаьдда йиша-ваша дара. Мичахь бу те уьш? Х1ун хилла-те царах? Я шайх хиндерг а ца хааро г1айг1ане дожийнера адам. Сибрех дигар, вайн дайша-наноша лайна баланаш а суна гина дац. Амма суна дуьйцуш хезнера: «Юткъа шок етташ, лай т1ера схьахьоькху шийла мох хьакхабелла меже шелонца морцуш, к1ад ца луш, массо маь11ехула кхерстара. Адамийн дегнаш т1е цхьа беза сингаттам туьйсуш, маьхьарий хьоькхура, йочанийн кхаъ кхайкхош, дерзинчу дитташ т1ехула хьийзачу къийгаша…» «Гур буй-те юха Даймохк? Гур дуй-те кхин нохчийн лаьмнаш, шовданаш, хьаннаш, ярташ? Гур дуй-те нохчийн маттахь газет, книга… хезар дуй-те радиочухула ненан маттахь къамел?» – бохуш, хийлаза г1ийла ойланаш йинера мискачу наха. Бакъду, нохчашка юха а боьссира и бала, карладелира 1944 шо. Юха а даьхкира исторехь дицдан йиш йоцу денош. Дийзира юьхьарберзо х1етахьлера некъ. Ирча еара и чолхе зама. Т1амо пусар доцуш, хийла доцург т1ехь а кхоьллина, хийла нохчо, ша винчу меттигах хаьдда, Даймахках къаьстина лийлира дуьне ма-дду. «Къам доцург къонаха вац, шен бийца къонахий боцург къам дац», – олуш ду вайн дайша. Вайн нохчийн къам ч1ог1а доьналла долуш ду, майра ду, оьзда ду. Къонахалла собарца хуьлуш ю, собар ийманца ду.
Мацалло хьовзийча, ца воьхна нохчо. Къизалло к1елвитча, гора ца вахна. Дех-ненах д1ахаьдча, велха ца вилхина, Луьрачу паналлехь – Даймохк ца бицбина.
Видео:Чеченские приколыСкачать
Нохчочун дог ша къонахчун дог хиларе терра, даима шен Даймехкан лаьттаца ду. Вайн къам т1амо махках даьккхинчу муьрехь кхечу махкахь зама йоккхуш, вайна х1оранна а буьйсанна г1енах гора вайн лаьмнаш, шовданаш, жимчохь левзина урамаш. Иштта деза кхоьллина ду-кх дай баьхна латта. Цундела ду-кх иза вайн исторехь дицдан йиш йоцург. Нохчийчохь массо а дийнахь алсамдуьйлуш, дебна кешнийн баьрзнаш. Зенаш дина т1амо. Вайн дегнашна йина ца 1аш, лаьмнашна а йина т1амо дера чевнаш. Мостаг1аша кхоамза хьешна, бохийна вайн мохк. Иза дицдан йиш йоцург делахь а, вайн нанойн, берийн дегнашкахь мекха ца йисийта г1ерташ, цу дегнаш чу къизалла ца йоссийтархьама, массо адамашца бертахь даха берашна 1амор – коьрта 1алашо йолуш бу хьехархой. Ткъа иза вайн исторехь дицдан йиш йоцург хилар, и санначух вайн къам лардархьама ду, цхьаъа т1ом я вон х1ума вайн къомана оьшуш цахилар ду.
Т1еман бала ма дог 1ийжош сийса, Хийла 1еткъаш ахь со вожаво. Сан ницкъ кхачац ойла хьоьца къийса, Хьан къизалла даге лан ца ло.
Дуккха а харцонаш, бохамаш лайна вайн къомо, сингаттам совбуьйлуш, баланаш базлуш, чевнаш ца йоьрзуш схьадеана къам. Вайна оьшура машар, барт, вовшех дашар, г1ийлачуьнга къинхетамца хьажар. Цу Везчу Дала вайн дайша, дедайша лайначу баланах вайн къам лардеш, дог 1овжош деана вуо дайдеш, г1алатло ваьшкара ца ялийтархьама и саннарг иэсехь латтош, ирсе йог1ийла вайна т1е мел йог1у зама. Д1аоьхур ду маьлхан денош, хийцалур ю зама, амма дуьсур ду къам, дуьсур ду цу къоман дика мел дерг, хаза г1иллакх, хьанал къинхьегам, ларам, оьздангалла. Дукха ду-кх, вайн жимчу къомана дахаро гайтина, исторехь дицдан йиш йоцу х1уманаш. Кхин т1е йог1учу заманахь Дала шен къинхетамах ма дохийла вай. Дала т1аьхье беркате йойла вайн! Амин, тхо кхоьллина къинхетаме Везан Дела.
Даймохк безар, цуьнга уьйр-марзо хилар а
Х1ора а, нохчичун сица а, ц1ийца а ду ша схьаваьлла орам хаар, дай баьхна латта, шен Даймохк безар, цуьнга уьйр-марзо хилар а. Ткъа къаьсттина доккха хьуьнар ду, дуьненахь чолхечу хьелаша хьовзийначу халонех къаьхкина атто лоьхуш шен дай баьхна лаьмнаш, латта, х1усам д1атесна шен дег1ана парг1атоне ца кхийдар, нохчийн шира кхерч, кхерчахь йогу ц1е, дайн г1иллакхаш ца дицдеш нохчийн х1усамехь, нохчийн махкахь вахар.
Ишттачеран мог1арера цхьаъ ю, лаьмнашна юкъахь 1уьллучу Ч1ебарлойн районера Макажа юьртара яхархо Хасанова Умисат. Иза йина 1958 шеран 25-чу июлехь Казахстанехь Кустанай г1алахь. Цигара Даймахка ц1а йирзичахьана Макажахь ехаш ю иза.
Умисат йолчу х1усаме кхаьчча ширачу замане хьуо юха вахача санна хетало. Чохь йогуш дечиг даго пеш а, корехь латийна маьхкадаьтта дутту чиркх а, лелош даьхни а ду цуьнан. Иштта ма 1ийна вайн дай, шайн куьйга хьанал къа а хьоьгуш, рицкъа доккхуш, ийманехь оьзда доьзал а кхиош г1иллакх-г1уллакх а долуш.
Умистан гергара нах, доьзалш охьанехьа бехаш бу, цара мел ч1ог1а аларх а, дехарх а, Умисат цигара схьа ца йог1у 1ан а, яха а, аьтто хир бара аьлла. Цуо забар ечух олу: «Кхузахь сан синна а, токхе ду, эрна эладита я къинош ца летош, Далла 1амал еш сайна парг1ата еха со».
2008-г1а шо т1екхаччалц йолчу ханна Умисат шен дайх дисинчу ширачу ц1а чохь ехаш яра, цуо доккхачу баркаллица дуьйцу вайн мехкан Куьйгалхочо Кадыров Рамзана 2008-чу шарахь Ч1ебарлойн районехь яйтинчу 28 х1усамех лаьцна.
Карарчу хенахь Макажахь шина-кхаа х1усамехь бен дехаш адамаш дац, делахь а аьхка мелла а дукха нах хьала бог1у кхуза, шайн дай баьхна латта ган а, марзо хеташ хан яккха а. Уьш гуттаренна а ц1а боьрзург хиларх а тешна яра иза.
Шен дахарехь уггаре а, доккха хазахетар шена хиларх а дийцира цо йоккхаерца самукъа а долуш. Дукха хан йоццуш шен х1усаме уггаре а веза, лараме хьаша вайн мехкан Куьйгалхо Кадыров Рамзан варах лаьцна дара иза. Иза шена гур ву я, шен х1усаме вог1ур ву аьлла цкъа а дага деача а, я и ирс хир ду аьлла тешна яцара ша бохура цо. Х1инца а, наггахь и г1ан дарий-те олий а хетало, олуш елаелира иза. Шена ма-хетта цунна хьошалла дан аьтто цахиларна дагахь балам болуш а яра Умисат. Шайн хиллачу къамелех а, вайн мехкан куьйгалхочун дикаллах лаьцна а дийцира цо.
Цунна шен а, миска мел волчу стеган а, вайн къоман а, мехкан лазам а, бала а хиларна Дела реза хуьлда аларца баркаллаш а бохуш.
Нохчийн зуда-м даимна а хилла сийлахь, еза, лараме, оьзда, цундела ма бу нохчийн к1ентий къонахий а. Мехкарийн сий долчу махкахь къонахий кхуьур бу» олуш дайн кица а ма ду. Вайн махкахь-м кхуьур бу яхь йолу къонахий а, сий долу мехкарий а, Делан къинхетамца Дала мукъ лахь!
2 стр., 547 слов
По чеченскому языку — нохчийн мотт г1иллакхийн хьоста
… цу х1уманна ши да ву – иман а, кхетам Дош лардо шеен нохчийн к1анта. Юачуьнца оьзда хуьла и.ШЕн къоман а, шеен махка а 1у ву и. Хьаналчу … волу нохчиНенаца йоккха доьзалхочо жималлехь дукхайолу хан. Доккха дакха лоцу нохчийн сийлахьчу нанас доьзаллехь бакъболу нохчийн к1ентий кхиош.Воккхачуьнца г1иллакхе волуш, жимачуьнца собаре солуш хуьла нохчи к1ант.Г1онна …
Дайн кхерч латто, цу кхерчахь йогу ц1е ца яйта Умисат санна болу зударий, наной, йижарий кхуьийла хьан Нохчийчоь, мехкан сий айдан, кхане ирсе кхиийта вайн мехкан Куьйгалхо Кадыров Рамзан санна болу къонахий дебийла хьан, Даймохк!